Gut

Gut, eklemlerde ürik asit kristallerinin birikmesinden kaynaklanan bir artrit türüdür. Ürik asit, yediğimiz birçok gıdanın bir parçası olan pürinlerin parçalanma ürünüdür. Ürik asit kullanımındaki bir anormallik ve bu bileşiklerin eklemlerde kristalleşmesi, ağrılı artrit ataklarına, böbrek taşlarına ve böbrek filtreleme tübüllerinin ürik asit kristalleri ile tıkanmasına neden olarak böbrek yetmezliğine yol açabilir. Gut, tarih boyunca en çok bilinen hastalıklardan biri olma özelliğine sahiptir.

55 yaşında erkek hastanın akut gut atağı sırasında ayağının fotoğrafı görülmekte. Ayak başparmak eklemi çevresinde belirgin ağrı, sıcaklık, şişlik, kırmızımsı renk değişikliği ve belirgin hassasiyet mevcut.

Akut gut atakları, etkilenen eklemde hızlı bir ağrı başlangıcı, ardından sıcaklık, şişlik, kırmızımsı renk değişikliği ve belirgin hassasiyet ile karakterizedir. Ayak başparmağı eklemi gut artritinin en sık görüldüğü bölgedir. Etkilenebilecek diğer eklemler ayak bilekleri, dizler, el bilekleri, el parmakları ve dirseklerdir. Bazı kişilerde akut ağrı o kadar şiddetlidir ki, çarşafın ayak parmağına değmesi bile şiddetli ağrıya neden olur. Bu çok ağrılı ataklar genellikle uygun ilaçlarla saatler veya ilaçsız olarak günler içinde kendiliğinden azalır. Nadir durumlarda, ataklar haftalarca sürebilir. Gut hastalarının çoğu yıllar içinde tekrarlayan nöbetler yaşayacaktır. Birçok hastada tekrarlayan nöbetler sonucunda eklemlerin çevresindeki yumuşak dokular içinde tofüs adı verilen ürik asit kristalleri birikir ve şişlikler ve şekil bozuklukları oluşur. Özellikle ayakta tofüs oluşumu ayakkabı giymeyi güçleştirerek günlük yaşamı etkiler.

 

60 yaşında erkek hastanın ayak başparmağındaki belirgin tofüs oluşumu görülmekte ve hasta bu nedenle ayakkabı giymekte güçlük yaşamaktadır. Sağdaki fotoğrafta aynı hastada yıllar içinde tekrarlayan ve kontrol altına alınmayan gutun neden olduğu tofüsün ameliyat sırasındaki görüntüsü görülmekte.

Tüm dünyada gut sıklığı gittikçe artmaktadır ve şu anda dünya nüfusunun yaklaşık %5’ini etkilemektedir. Gut, erkeklerde kadınlardan daha yaygındır ve gut olma olasılığı yaşla birlikte artar. Gut artritinin nedeni hiperürisemi olarak adlandırılan kanda ürik asit düzeyinin artmasıdır.  Anne ya da babada gut varsa, çocuklarda da olma olasılığı %20’dir.

Obezite, özellikle gençlerde aşırı kilo alımı, orta ila ağır alkol alımı, yüksek tansiyon, diyabet ve böbrek fonksiyonlarında bozulma gut gelişimi için risk faktörleri arasındadır. Bazı ilaçlar ve hastalıklar da yüksek ürik asit seviyelerine neden olabilir.

Ayak başparmağı eklemi, akut gut atağının en sık görüldüğü bölgedir. Gut tedavi edilmezse bu ataklar tekrarlayabilir. Eklemlerde ürik asit kristallerinin birikmesi, eklem kıkırdağına, tendonlara ve diğer dokulara zarar verebilir.

Gut tanısı için en güvenilir test, eklem aspirasyonu ile elde edilen eklem sıvısında ürik asit kristallerinin saptanmasıdır. Ayrıca kandaki ürik asit düzeyini de ölçmek gerekir.

Gut ve gut artriti gelişiminde yaşam biçiminin ve bireyin diyetinin belirleyici önemi vardır. Yeterli sıvı alımını sürdürmek akut gut ataklarını önlemeye yardımcı olur ve gut hastalarında böbrek taşı oluşumu riskini azaltır. Alkol böbreklerden fazla sıvı atılmasına yol açtığı için akut gut ataklarının ortaya çıkmasına neden olur. Alkol ayrıca ürik asit metabolizmasını etkileyebilir ve hiperürisemiye neden olabilir. Böbreklerden ürik asit atılımını yavaşlatarak ve eklemlerdeki kristalleri çökelten dehidrasyona neden olarak gut hastalığına neden olur.

Diyet değişiklikleri kandaki ürik asit düzeylerini düşürmeye yardımcı olabilir. Pürin kimyasalları vücut tarafından ürik aside dönüştürüldüğü için pürinden zengin gıdalardan kaçınılmalıdır. Pürin bakımından zengin besinler arasında kabuklu deniz ürünleri ve karaciğer, beyin ve böbrek gibi sakatat bulunur. Kırmızı et ve deniz ürünleri tüketimi gut atağı riskini artırır. Kilo verme, tekrarlayan gut atakları riskini azaltmada yardımcı olabilir.

Gutun tedavisinde bazı ilaçlar gut ataklarının ağrısını ve iltihabını azaltır. Bazı diğer ilaçlar ise kandaki ürik asit seviyesini düşürür ve eklemlerde (gut artriti), böbreklerde (taşlar) ve yumuşak dokuda (tofüs) ürik asit birikmesini önleyerek daha fazla atak ve komplikasyonun önlenmesine yardımcı olur.

50 yaşında erkek hastanın ayak röntgeninde yıllar içinde tekrarlayan ve kontrol altına alınmayan gutun neden olduğu ayak başparmak eklemindeki belirgin kıkırdak aşınması ve artroz görülmekte.

Ancak özellikle ayaklarda eklemler çevresinde yumuşak doku içinde aşırı ürik asit kristallerinin birikmesi sonucunda oluşan şekil bozuklukları nedeniyle ayakkabı giymede güçlükler ve ürik asit kristallerinin eklem kıkırdaklarına verdiği zarar nedeniyle cerrahi girişimler gerekebilir.